Mevzuat

CMK Uygulaması ile ilgili Yasal Düzenlemeler

A- CEZA MUHAKEMELERİ USULÜ KANUNU’NUN UYGULAMAYA İLİŞKİN HÜKÜMLERİ:           

Madde 126 — (Değişik: 8.6.1936- 3006/1 md.) Cumhuriyet Savcısı kamu davasını açmadığı veya sanığın tutukluluğunun devamına lüzum görmediği takdirde tutuklama müzekkeresi hükümsüz kalır. Bu hallerde Cumhuriyet, Savcısı sanığı hemen salıverir.

Meşhut cürümde yakalama, meşhut suç:

Madde 127 — (Değişik: 8.6.1936 -3006/1 md.) Meşhut cürüm sırasında rastlanan veya meşhut cürümden dolayı takip olunan şahsın firarı umulur veya hemen hüviyetini tayin mümkün olmazsa tutuklama müzekkeresi olmaksızın dahi o şahsı herkes muvakkaten yakalayabilir. Cumhuriyet Savcısı veya derhal amirlerine müracaat imkanı olmayan hallerde zabıta memurları, tutuklama müzekkeresi kesilmesini müstelzim ve aynı zamanda tehirinde mazarrat umulan hususlarda sanığı muvakkaten yakalayabilirler.

Takibi şikayete bağlı olup küçüklere yahut beden veya akıl hastalığı yahut rnalüliyet dolayısıyla kendisini idareden aciz bulunanlara karşı işlenen meşhut cürümlerde sanığın yakalanması şikayete bağlı değildir.

işlenmekte olan suç, meşhut suçtur.

Henüz işlenmiş olan suç ile suçun işlenmesinden hemen sonra zabıta veya suçtan zarar gören şahıs yahut başkaları tarafından takip edilerek veya suçun pek az evvel işlendiğini gösteren eşya veya izlerle yakala­nan kimsenin işlediği suç da meşhut suç sayılır.

Yakalanan kimsenin sorguya çekilmesi:

Madde 128- (Değişik: 18.11.1982 - 3842/9 md.) (Değişik birinci cümle: 6.3.1997 4229/1 md.) Yaka­lanan şahıs bırakılmazsa, yakalama yerine en yakın sulh hakimine gönderilmesi için zorunlu süre hariç yirmi dört saat içinde sulh hakiminin önüne çıkarılır ve sorguya çekilir. Yakalananın talebi halinde müdafi de sorguda hazır bulunabilir.

Üç veya daha fazla kişinin bir suça iştirak suretiyle toplu olarak işlenen suçlarda , delillerin toplanmasındaki güçlük veya fail sayısının çokluğu ve benzeri nedenlerle Cumhuriyet Savcısı bu sürenin dört güne kadar uzatılmasına yazılı olarak emir verebilir. (Değişik son cümle: 6.3.1997 -4229/1 md.) Soruşturma bu sürede sonuçlandırılmazsa Cumhuriyet Savcısının talebi ve sulh hakiminin kararı ile süre yedi güne kadar uzatılabilir.

Sulh hakimi yakalamayı gerektiren bir hal görmez veya yakalama sebepleri ortadan kalkmış bulunursa yakalanan şahsın bırakılmasına karar verir.

Yakalama süresinin uzatılmasına ilişkin Cumhuriyet Savcısının yazılı emrine veya yakalama işlemine karşı, yakalanan kişi veya müdafii veya kanuni mümessili veya birinci veya ikinci derecede kan hısımı veya eşi hemen serbest bırakılmayı sağlamak için sulh hakimine başvurabilirler. Sulh hakimi incelemeyi evrak üzerinde yaparak derhal ve nihayet yirmi dört saat dolmadan başvuruyu sonuçlandırır. Yakalamanın veya süre uzatmanın yerinde olduğu kanısına varırsa müracaatı reddeder veya yakalananın derhal soruşturma evrakı ile Cumhuriyet Savcılığında hazır bulundurulmasına karar verir.

Yakalama süresinin dolması veya hakimin serbest bırakma kararı üzerine serbest bırakılan kişi hakkında yakalamaya konu olan fiil sebebiyle yeni ve yeterli delil elde edilmedikçe ve Cumhuriyet Savcısının kararı olmadıkça bir daha bu madde hükmü uygulanmaz.

Yakalanan kimsenin mahkemeye götürülmesi:

Madde 129 — (Değişik: 21.5.1985 - 3206/26 md)

Yakalanan şahıs, hakkında kamu davası açılmış ise hemen, evvelce sulh hakimliğince sorgusu yapılmış ise bu hakimin kararı ile yetkili mahkemeye götürülür.

Mahkeme yakalanan şahsın serbest bırakılmasına veya tutuklanmasına aynı gün karar verir.

Şikayete bağlı suçlarda sanığın yakalanmasından alakadarlara haber verilmesi

Madde 130-Takibi şikayete bağlı olan suç hakkında 127 nci maddenin son fıkrasına göre şikayetten evvel fail yakalanmış olursa, şikayete yetkili olan kimseye ve bunlar birden fazla ise hiç olmazsa birine yakalanma keyfiyetinden haber verilir.

Bu hususta dahi 126 ncı madde hükmünün tatbiki kabildir.

Yakalanma müzekkeresi ve sebepleri:

Madde 131— Tutuklanacak şahıs kaçak olur veya saklanmış bulunursa tutuklama müzekkeresine müsteniden Cumhuriyet Savcısı ve zaruret halinde hakim ta­rafından hakkında yakalama müzekkeresi verilebilir.

Evvelce verilmiş bir tutuklama müzekkeresi olmaksızın bir şahıs hakkında yakalama müzekkeresi verilmesi ancak hapishaneden yahut yakalanmış iken muhafızların elinden kaçması hallerinde mümkündür. Bu takdirde zabıta idareleri dahi yakalama müzekkeresi  verebilirler.

Yakalama müzekkeresi tutuklanan şahsın mümkün olduğukadar açıkça kendini ve şeklini ve kendisine atfedilen suçu ve nereye gönderileceğini muhtevi olur.

108, 109 uncu maddeler hükmü yakalama müzekkeresiyle tutulan şahıslar hakkında dahi caridir.

İfade alma ve sorgu (18.11.1992 -3842/11 md.)

İfade veya sorgu için celp:

Madde 132 - (Değişik: 18.11.1992 3842/11 md.) Kişi, ifade alınması veya sorgu için celpname ile davet olunur. Gelmezse zorla getirileceği celpnameye yazılabilir.

Sanığın ihzarı:

Madde 133 — Hakkında tutuklama müzekkeresi kesilmesi için kafi sebepler bulunan sanığın ihzarı emredilebilir.

İhzar müzekkeresi, sanığın açıkça kim olduğunu ve şeklini ve kendisine atfedilen suçu ve zorla getirilmesi sebeplerini muhtevi olur.

(Ek: 5.3.1973- bir sureti sanığa verilir. 1696/19 md.) Ihzar müzekkeresi­nin

İhzar olunan sanığın sorguya çekilmesi:

Madde 134 — (Değişik: 5.3.1973 - 1696/20 md.) Ihzar müzekkeresi ile çağrılan şahıs derhal, mümkün olmadığı takdirde yol süresi hariç en geç kırk sekiz saat içinde çağıran hakimin önüne götürülür ve sorguya çekilir.

İhzar, getirme için muhik görülecek bir zamanda başlar ve hakim tarafından sorguya çekilmenin sonuna kadar devam eder.

ifade ve sorgunun tarzı:

Madde 135 — (Değişik: 18.11.1992 3842/12 md) Zabıta amir ve memurları ile Cumhuriyet Savcısı

tarafından ifade almada ve hakim tarafından sorguya çekilmede aşağıdaki hususlara uyulur:

1. İfade verenin veya sorguya çekilenin kimliği tespit edilir. İfade veren veya sorguya çekilen kimliğe

ilişkin soruları doğru olarak cevaplandırmak zorundadır.

2.Kendisine isnad edilen suç anlatılır.

3 Müdafii tayin hakkının bulunduğu, müdafi tayin edebilecek durumda değilse baro tarafından tayin edilecek bir müdafi talep edebileceği ve onun hukuki yardımından yararlanabileceği, isterse müdafiin soruşturmayı geciktirmemek kaydı ile ve vekaletname aranmaksızın ifade veya sorguda hazır bulunacağı bildirilir; yakınlarından istediğine yakalandığını duyurabileceği söylenir.

4. İsnad edilen suç hakkında açıklamada bulunmamasının kanuni hakkı olduğu söylenir.

5 .Şüpheden kurtulması için somut delillerinin top­lanmasını talep edebileceği hatırlatılır ve kendisi aleyhine varolan şüphe sebeplerini ortadan kaldırmak ve lehine olan hususları ileri sürmek imkanı verilir.

6. İfade verenin veya sorguya çekilenin şahsi halleri hakkında bilgi alınır.

7. ifade ve sorgu bir tutanakla tespit edilir. Bu tutanakta;

a) ifade verme veya sorguya çekme işleminin yapıldığı yer ve tarih,

b) İfade verme veya sorguya çekme sırasında hazır bulunan kişilerin isim ve sıfatlan ile ifade veren veya sorguya çekilen kişinin açık kimliği.

c) İfade vermenin veya sorgunun yapılmasında yukarıdaki işlemlerin yerine getirilip getirilmediği, bu iş­lemler yerine getirilmemiş ise sebepleri,

d) Tutanak içeriğinin ifade veren veya sorguya çekilen ile hazır olan müdafii tarafından okunduğu ve imzalarının alındığı,

e) İmzadan imtina halinde bunun nedenleri yer alır.

Yasak sorgu yöntemleri:

Madde 135/a — Ek: 18.11.1992 - 3842/13 md.) ifade verenin ve sanığın beyanı Özgür iradesine dayanmalıdır. Bunu engelleyici nitelikte kötü davranma, işkence, zorla ilaç verme, yorma, aldatma, bedensel cebir ve şiddette bulunma, bazı araçlar uygulama gibi iradeyi bozan bedeni veya ruhi müdahaleler yapıla­maz.

Kanuna aykırı bir menfaat vaat edilemez.

Yukarıdaki fıkralarda belirtilen yasak yöntemlerle elde edilen ifadeler rıza olsa dahi delil olarak değerlendirilemez.

ONBİRİNCİ FASIL

Müdafaa

Yakalanan veya sanığın müdafii seçimi:

Madde 136 — (Değişik: 18.11.1992 3842/14 md.) Yakalanan kişi veya sanık. soruşturmanın her hal ve derecesinde bir veya birden fazla müdafiin yardımından faydalanabilir. Kanuni temsilcisi varsa o da yakalanana veya sanığa bir müdafi seçebilir.

Zabıta amir ve memurları tarafından yapılacak sorgulama işlemlerinde, ancak bir müdafii hazır bulunabilir. Cumhuriyet Savcılığı işlemlerinde bu sayı üçü geçemez.

Zabıtaca yapılan soruşturma da dahil olmak üzere, soruşturmanın her safhasında mudafiin yakalanan kişi veya sanıkla görüşme, ifade alma veya sorgu süresince yanında olma ve hukuki yardımda bulunma hakkı en­gellenemez kısıtlanamaz. 

Müdafiler

Madde 137 — Müdafi avukatlık veya dava vekilliği etmeye kanuni selahiyeti olan kimselerden intihap olunabilir.

Baronun nıüdafii tayini

Madde 138 — (Değişik: 18.11.1992 - 3842/15 md.) Yakalanan kişi veya sanık müdafii seçebilecek durumda olmadığını beyan ederse talebi halinde baro tarafından kendisine bir müdafi tayin edilir. Yakalanan kişi veya sanık on sekiz yaşını bitirmemiş yahut sağır veya dilsiz veya kendisini savunamayacak derecede malul olur ve bir müdafide bulunmazsa talebi aranmaksızın kendisine müdafi tayin edilir.  

Tayin edilen müdafiin görevinin sona ermesi:

Madde 139 — Değişik: 18.11.1992 -3842/16md)

Sanık sonradan bir ınüdafiİ seçerse evvelce baro tarafından tayin edilmiş müdafiin görevi son bulur.

Tayin edilecek müdafiler:

Madde 140 — (Değişik: 18.11.1992 – 3842/17 md.) Müdafi, soruşturmanın veya yargılamanın yapıl­dığı yer barosunca tayin edilir.

Müdafii vazifesini ifa etmediği takdirde yapılacak muamele:

Madde 141 — 138 inci madde hükmüne göre tayin olunan müdafi duruşmada hazır bulunmaz veya vakitsiz olarak duruşmadan çekilir veya vazifesini ifadan kaçınırsa reis maznuna derhal diğer bir müdafi tayin edebilir. Bu takdirde mahkeme duruşmanın talikine de karar verebilir.

Eğer yeni müdafi müdafaasını hazırlamak için vaktin müsait olmadığını beyan ederse ‘duruşma tehir veya talik olunur. Müdafınin kusuru neticesi olarak duruşmanın talik olunduğu hallerde müdafii hakkında tertip edilecek inzibati cezalardan maada bu talikten mütevellit masarif dahi kendisine tahmil olunur.

Yakalanan kişi ve sanığın birden fazla olması ha­linde savunma:

Madde 142 — (Değişik: 18.11.1992- 3842/18 md.) Yakalanan kişi veya sanıklar birden fazla ise ve menfaatleri de birbirine uygun ise, müdafi seçemeyenlerin savunması bir müdafie verilebilir.

Müdafiin dava evrakını tetkiki:

Madde 143 — (Değişik: 18.11.1992 - 3842/19  md.) Müdafi hazırlık evrakı ile dava dosyasının tama­mını inceleme ve istediği evrakın bir suretini harçsız alma hakkına sahiptir.

Müdafıinin hazırlık evrakını incelemesi veya ha­zırlık evrakından suret alması hazırlık soruşturmasının gayesini tehlikeye düşürebilecek ise Cumhuriyet Savcısının talebi üzerine sulh hakimi kararıyla hazırlık soruşturması sırasında bu hak kısıtlanabilir.

Yakalanan kişinin veya sanığın sorgusunu içeren tutanak ile bilirkişi raporları ve yakalanan kişi veya sanığın hazır bulunmaya yetkili olduğu diğer adli işlemlere ilişkin tutanaklar hakkında ikinci fıkra hükmü uygulanamaz..

Yakalanan veya tutuklunun müdafii ile görüşmesi:

Madde 144— (Değişik: 18.11.1992 - 3842/20 md.) Yakalanan veya tutuklu bulunan kişi vekaletname aranmaksızın rnüdafii ile her zaman ve konuşulanları başkalarının duymayacağı bir ortamda görüşebilir. Bu kişilerin müdafii ile yazışmaları denetime tabi tutulamaz.

Duruşma sırasında maznuna müşavir olarak bulu­nabilecek kimseler:

Madde 145 — (Değişik birinci fıkra: 18.11.1992-3842/21 md.) Duruşma sırasında sanığın eşinin müşavir  sıfatıyla bulunmasına müsaade edilir ve dilerse dinlenir.

(Değişik 21.5.1985- 3206/28 md.) Sanığın kanuni mümessilleri hakkında da aynı hüküm uygulanır .

Müdafi ücreti: 

MADDE 146- ( Değişik 18.11.1992-3842/20 md.) Baro tarafından tayin edilen müdafie, görevin ifasından doğan masraflar hariç avukatlık ücret tarifesinden ayrık olarak bu tarifenin hazırlanış yöntemine göre tespit edilecek ücret ödenir. İleride yargılama giderleri ile mahkum olan sanıklardan müdafie ödenen ücreti ödeyebilecek durumda olanlara Türkiye Barolar Birliği’nin rücu hakkı vardır.

492 sayılı Harçlar Kanununa bağlı (1) ve (3) sayılı tarifelere göre alınan yargı harçlarının % 15 ‘i ve idari nitelikteki para cezaları hariç olmak üzere para cezalarının %15’i bir önceki yıl kesin hesabına göre tespit edilen toplam miktar esas alınarak yılı içinde Maliye ve Gümrük Bakanlığınca Türkiye Barolar Birliği hesabına aktarılır. Birinci fıkraya göre ödenecek ücretler bu hesaptan karşılanır.

Türkiye Barolar Birliği tarafından barolar arasında yapılacak dağıtımın usul ve esasları Barolar Birliğince çıkarılacak yönetmelikte gösterilir